Μεσογειακή φώκια Μονάχους Μονάχους

Πριν από αιώνες, η μεσογειακή φώκια ήταν καθημερινό φαινόμενο, καθώς βρισκόταν σε μεγάλους αριθμούς να αναδύεται από τη θάλασσα και να απλώνεται στις αμμώδεις ακτές. Η μεσογειακή φώκια, η Monachus-Monachus, είναι σήμερα το υπ' αριθμόν ένα είδος που απειλείται με εξαφάνιση στην Ευρώπη. Με μόλις 200-250 να ζουν στα ελληνικά ύδατα και λιγότερα από 500 να πιστεύεται ότι απομένουν στον κόσμο. Μειώθηκε σε δύο περιοχές επιβίωσης, ο ένας βιότοπος είναι οι ακτές του Ατλαντικού στη βορειοδυτική Αφρική και ο άλλος, εδώ στα νερά της Μεσογείου, όπου παραμένουν ακόμα το πιο απειλούμενο θηλαστικό στην Ευρώπη. Μόνο περίπου 20 έχουν καταγραφεί γύρω από τις ακτές της Κεφαλονιάς.

Επιβιώνουν σε αυτά τα νερά μαζί με ένα άλλο απειλούμενο και υπό εξαφάνιση είδος, τις θαλάσσιες χελώνες Caretta caretta. Ο επιζών πληθυσμός της φώκιας στην Ελλάδα έχει μειωθεί σε σοβαρά χαμηλά επίπεδα. Πέρα από την κοινή εχθρότητα προς αυτά τα θαλάσσια πλάσματα από τους ψαράδες, τις ανατρεπτικές συνέπειες των δύο παγκόσμιων πολέμων και τη ραγδαία πλέον πρόοδο των βιομηχανιών και τη σχετική ρύπανση, ο σημαντικότερος παράγοντας για τη μείωση του είδους είναι η επιταχυνόμενη αύξηση του μαζικού τουρισμού. Αυτό μαζί με τις τουριστικές αναπτύξεις δίπλα στις ακτές φέρνει αναπόφευκτα την αυξανόμενη διατάραξη και καταστροφή των φυσικών ενδιαιτημάτων. Για να μην αναφέρουμε τη ραγδαία αύξηση των δραστηριοτήτων αναψυχής και των μηχανοκίνητων σκαφών, οι οποίες, κατά τις περιόδους αναπαραγωγής και απογαλακτισμού, θεωρούνται σημαντική απειλή για το είδος.

Αυτή η επιδίωξη της απόλαυσης από μια απερίσκεπτη μειοψηφία μπορεί να προκαλέσει φόβο, εγκατάλειψη των νεοσσών και δυστυχώς, σε ορισμένες περιπτώσεις, θάνατο. Είτε το πιστεύετε είτε όχι, ακόμη και στην αρχαία Ελλάδα, οι φώκιες ήταν προστατευόμενες, η επίδειξη της μεγάλης αγάπης τους για τη θάλασσα και τον ήλιο τις έθεσε υπό την κηδεμονία των θεών Ποσειδώνα και Απόλλωνα. Τα ζώα αυτά αναφέρονται από τον Όμηρο και τον Αριστοτέλη και απεικονίζονται ακόμη και σε ένα από τα πρώτα νομίσματα που σφραγίστηκαν το 500 π.Χ. Οι ψαράδες και οι ναυτικοί, που έβλεπαν τα ζώα να παίζουν στα κύματα ή να βαδίζουν αργά στις παραλίες, θεωρούσαν ότι αυτό ήταν οιωνός καλής τύχης.

Διαχρονικά, όλοι μας γνωρίζουμε καλά ότι οι άνθρωποι κυνηγούν φώκιες για την επιβίωσή τους εδώ και πολλές εκατοντάδες χρόνια. Η έμπιστη και περίεργη φύση αυτών των πλασμάτων τα έκανε εύκολη λεία για τους κυνηγούς και τους ψαράδες, οι οποίοι τα σκότωναν αμέσως χρησιμοποιώντας δόρατα, αλλά όταν τα ζώα έβαζαν δίχτυα και χρησιμοποιούσαν ρόπαλα, αυτές οι άγριες σφαγές γίνονταν λουτρό αίματος. Οι φώκιες θανατώνονταν κυρίως για τα δέρματα που χρησιμοποιούσαν για την κατασκευή ενδυμάτων, παπουτσιών και σκηνών που παρείχαν εξαιρετική προστασία από τις δυσμενείς καιρικές συνθήκες. Το κρέας του ζώου καταναλωνόταν, με το λίπος να μετατρέπεται σε λάδι που χρησιμοποιούνταν στα λυχνάρια. Τα στοιχεία δείχνουν ότι μετά την πτώση της ρωμαϊκής αυτοκρατορίας το είδος εξαντλήθηκε σημαντικά. Ωστόσο, η μείωση της αναγκαιότητάς του, με την εισαγωγή της πιο εκλεπτυσμένης ελιάς, ιδίως στις περιοχές της Μεσογείου, ενδεχομένως επέτρεψε στη φώκια να αποκτήσει μια ενδιάμεση περίοδο ανάκαμψης, αν και όχι στα αρχικά επίπεδα.

Κατά τη διάρκεια του Μεσαίωνα, το εμπόριο γουναρικών φώκιας κορυφώθηκε και πάλι σε ορισμένες περιοχές, εξαλείφοντας ουσιαστικά τις μεγαλύτερες αποικίες. Για όσες επέζησαν, πήραν ένα σκληρό μάθημα: δεν συγκεντρώνονταν πλέον σε ανοικτές παραλίες και βραχώδεις εξάρσεις, αλλά έβρισκαν καταφύγιο σε σπηλιές και κατά μήκος δυσπρόσιτων και βραχώδων ακτογραμμών. Κατά συνέπεια, σήμερα αυτά τα απομονωμένα πλάσματα κρύβονται τόσο καλά που ελάχιστες πληροφορίες είναι πλέον διαθέσιμες. Η φώκια Monachus-Monachus ή Monk seal όπως είναι επίσης γνωστή, λόγω του πτερυγίου δέρματος πίσω από το κεφάλι της, το οποίο μοιάζει με κουκούλα μοναχού και ανήκει σε ένα από τα μεγαλύτερα είδη φώκιας στον κόσμο.

Η διάρκεια ζωής της φτάνει τα 40 χρόνια, αλλά σήμερα κυρίως μόνο 20 αν είναι τυχερή, με τα αρσενικά και τα θηλυκά να μοιάζουν σχεδόν πανομοιότυπα. Τα αρσενικά ζυγίζουν περίπου 315 κιλά με μέσο μήκος 2,4 μέτρα. Τα θηλυκά είναι ελάχιστα μικρότερα, με βάρος περίπου 300 κιλά. Τα ενήλικα είναι γενικά καφέ ή γκρι στην πλάτη. Μια λευκή κηλίδα είναι συνηθισμένη στην κάτω πλευρά της κοιλιάς και άλλα έχουν ακανόνιστα στικτά ανοιχτόχρωμα μπαλώματα στο στομάχι. Τα μεγαλύτερα αρσενικά τείνουν να είναι μαύρα. Τα μικρά γεννιούνται με μήκος από 88 έως 103 εκατοστά και βάρος 16 έως 18 κιλά. Τα νεογνά μεσογειακής φώκιας γεννιούνται με ένα λευκό ή κίτρινο μπάλωμα στο στομάχι και έχουν μαύρο, μαλλιαρό τρίχωμα. Η μεσογειακή μεσογειακή φώκια έχει σχεδόν εξαλειφθεί από το μεγαλύτερο μέρος του αρχικού της ενδιαιτήματος λόγω της ανθρώπινης επέμβασης και τα θηλυκά κουτάβια πλέον κουρνιάζουν μόνο σε σπηλιές σε απομακρυσμένες και σχετικά αδιατάρακτες περιοχές. Τα αρσενικά και τα θηλυκά πιστεύεται ότι φτάνουν στη σεξουαλική ωριμότητα μεταξύ 5 και 6 ετών, αν και ορισμένα θηλυκά μπορεί να ωριμάσουν ήδη από τα 4 έτη.

Οι μεσογειακές φώκιες γεννούν περίπου μία φορά το χρόνο, συνήθως κάθε δύο χρόνια. Οι φώκιες γεννιούνται πάντα στην ξηρά, σε σκοτεινές, καλά προστατευμένες θαλάσσιες σπηλιές. Η περίοδος γέννησης διαρκεί από τον Αύγουστο έως τον Δεκέμβριο. Τα νεογέννητα έχουν μέγεθος περίπου ένα μέτρο και ζυγίζουν περίπου 15 κιλά. Θα θηλάσουν για περίπου τρεις μήνες και στη συνέχεια θα μάθουν να βρίσκουν μόνα τους την τροφή τους. Τα νεογνά φώκιας μπορούν να κολυμπήσουν και να καταδυθούν σε ηλικία περίπου δύο εβδομάδων και απογαλακτίζονται σε ηλικία περίπου 16-17 εβδομάδων.

Χρειάζονται τροφή που αντιστοιχεί στο 5% του σωματικού τους βάρους την ημέρα και θα διανύσουν τεράστιες αποστάσεις για να την βρουν. Η κύρια διατροφή τους είναι ψάρια, χταπόδια, καλαμάρια και φύκια. Παρά το γεγονός ότι είναι θηλαστικό, ο μεταβολισμός της φώκιας Monk της επιτρέπει να κρατάει την αναπνοή της κάτω από το νερό για έως και 15 λεπτά. Ειδικοί μύες στη μύτη φράζουν τα ρουθούνια της βοηθώντας την να καταδυθεί σε βάθη περίπου 100 μέτρων. Γύρω από την άγρια ακτογραμμή της Κεφαλονιάς υπάρχουν πολλές μεγάλες θαλάσσιες σπηλιές, οι οποίες αποτελούν ιδανικά μέρη για να ζήσουν αυτά τα πλάσματα. Αν έχετε την τύχη να δείτε μια φώκια, μην την ακολουθήσετε ή την τρομάξετε με οποιονδήποτε τρόπο, παρά μόνο παρατηρήστε την από απόσταση.